«Yazdığım qəhrəmanların hamısı məndən bir parçadır»

Cavidan: «Ədəbi mühitdə bir canlanma var» Müsahibimiz Cavidan gənc yazar olsa da, daha çox hadisələri kənardan izləməyə qərarlıdır. Regionda – Lənkəranda yaşasa da, hər şeyi dəqiqliyi ilə görür, duyur, hiss edir. Beləliklə, bölgədə yaşadığı üçün onunla müsahibəni virtual olaraq aldıq. - Yeni kitabınız işıq üzü görüb. Adətən deyirlər ki, kitab da doğma övlad kimidir. Bir ana kimi uşaq və kitab: hansı daha doğmadır Cavidan üçün? - Bəli, adətən belə deyirlər, amma bir ana kimi əlbəttə ki, ədəbiyyatımdan daha doğmadır mənə uşaqlarım, kim bunun əksini pafosla deyirsə, sadə bir testlə yoxlasın özünü – kitablarınımı əlindən alsalar həyat davam edə bilər, uşaqlarınımı? Qaldı kitablarıma, onlar üçün mən ana yox, atayam deyəsən, onlar da doğmadır! - Lənkərandan necə görünür ədəbiyyatımız: inkişaf var, yoxsa geriləmə? - Ədəbiyyatın təfəkkürdən çox ehtirasın, hisslərin məhsulu olmasına təkan verildi. Məhz bu yön daha çox alqışlanmağa başladı, amma bir dəfə bir başqa müsahibədə dediyim fikri bir daha təkrarlamaq istəyirəm: insanın bədənini deyil, ruhunu oyadacaq əsərlər yazmaq lazımdır. Bir canlanma var sanki indi, hamı yazır, hamı yazmağa qərarlı olur, bu, yaxşıdır, ədəbiyyatımızın inkişafı yolundakı yaşamaq uğrunda mübarizənin var olmasıdır, ədəbiyyatımızın həyat uğrunda mücadiləsidir. Amma kaş ki, oxucuya çata bilə yazdıqlarımız, əsl oxucuya, yazmağa qərarlı olmayan, yazarı yox, mətni görən, kitaba susayan oxucuya! - Romanda əyalət şüuruna ya da uşaqlıq xatirələrinə yönəlmə ilə müasir ya da postmodern şüurun nostalji düşkünlüyünün hər hansı bir əlaqəsi varmı? Bəs siz əyalət şüurundan ya da uşaqlıq xatirələrindən romanlarınızda istifadə edəndə qarşınıza hansı məqsədləri qoyursunuz? Bununla etiraz etməyi düşünürsünüz? - Başqalarının adından ümumi heç nə deyə bilmərəm, hər kəs özünün üçüncü dünyasını yaradır – yaşadığı və yaşamadığı iki dünyanın arasındakı ədəbiyyatını. Düşünmürəm də ki, hər kəs elə ancaq özünün şəxsi xatirələrini paylaşmağa qalxsın roman yazmaq adına. Şəxsən mən uşaqlıq xatirələrimdən yalnız «Cırcırama öpüşü» adlı povestimdə istifadə etmişəm, içi mən qarışıq yaşıdım olan qızların ümumi obrazıdır oradakı Zöhrə. Bu, başqa yazılarımda yoxdur, bir də «Namə» romanımda Aidanın yuxuları özümün nə vaxtsa gördüklərim olub, o qədər. - Hekayə və romanlarınızda qəhrəmanların və onların düşüncələrini özünüzə yaxın hesab edirsinizmi? - Hamısı doğmadır mənə, ən pisinin içində bir yaxşı, ən yaxşısının içində bir pis var mütləq, bir çoxlarını real həyatdan da tanıyıram. Yazdıqlarımın içinə həkk olunmuş bu insanların sonrakı talelərini realda izləməkdən qorxuram bəzən, məsələn, «Namə»dəki Masyanın xərçəng olduğunu biləndə ağlamışdım, Nadyanın fotosunu bir facebook fotoqrafının bomjlardan ibarət albomda görüb diksinmişdim ki, hələ də sağdır, «Folknerin vaxtsız gəlişi»ndəki qadının «Ağrı»dakının eyni olduğunu tək mən bilirəm, «Zazunun anası» mənimlə rastlaşanda mütləq mənim hekayəmə «düşdüyü» zamanları xatırlayıb zarafatlar edir, oğlu əsgər olacaq artıq… «Hamilə» hekayəmdəki qara, kobud səsli kişini mən bir də ən son hekayəm «Tarladakı qadınlar»da gördüm – Rüstəm adlı birisi. Hərdən heyrət edirəm yazdıqlarıma baxanda, hər şey canlıdır onlarda, hər tərəfimdədirlər, gözəl bir harmoniyası olan xaos, adrenalin və ekstrim dolu labirint kimi… - Yazdıqlarınızda xəyalla həqiqət arasındakı məsafəni gizlətmək üçün bəzən müəyyən maraqlı gedişlər edirsiniz. Siz oxucunuza yazının əslində bir oyun olduğunu çatdırmağa çalışırsınız? - Mənim üçüncü dünya dediyim ədəbiyyat elə budur – real olanla real olmayanın arasındakı neytral zona, bunu qəsdən uydurmaq olmur, gərək spontan alınsın, sən sadəcə yazının içinə qapılırsan və Alisa möcüzələr aləminə düşdüyü kimi bir halda olursan – ta ki mətn bitənə qədər. Oyun deyil, oyun dediyimizi şeirdə bacarıram, nəsrdə yox. - Necə düşünürsünüz, yazdıqlarınız ənənəvi nəsr nümunələridir, yoxsa artıq özünüzə məxsus bir cığır açmısınız? - Bunu mən deyə bilmərəm, yazdıqlarımı oxuyanlar deyə bilərlər, hərçənd, mən dəstə adamı deyiləm, tək getməyi daha çox sevirəm, alınacaqsa, nə gözəl! - Bu gün televiziya kanallarında göstərilən bir çox serialın romanlardan televiziyaya uyğunlaşdırıldığını görürük. Nə zamansa telekanallar üçün serial ssenarisi yaza bilərsinizmi? - Mənim son baxdığım teleserial «Klon»un ilk dəfə «Lider» telekanalında nümayişi vaxtı olub, məhz o zaman doğrudan da çox sevdim Qloria Peres adlı Braziliya yazıçısını. Düşündüm ki, mən də yaza bilərəm, çünki içimdə insanlara demək istədiklərim vardı. Həm də, bu işdən maddi gəlir də ola bilirsə, nə yaxşı deyə ümidlənmişdim. Amma internetimin belə olmadığı, kompüterdə yazmağın nə demək olduğunu bilmədiyim, əlyazmalarımın kiril əlifbasıyla yığıldığı vaxtlar idi, neçə dəftər dolu kinopovest yazdım, sonralar it-bat oldu onlar, məişət, ev, uşaqlar, şəxsi depressiyalar… Roman yazmaq daha çəkicidir. Serial ssenarisini ancaq çox gözəl qonorar müqabilində yaza bilərəm, söz yox ki, fərqli və gözəl olmaq şərtilə. - «İsmin yeddinci halı» romanınızda istifadə etdiyiniz texnika ilə romanda dilə gətirmək istədikləriniz arasında nə kimi paralelliklər var? - Bu roman ağırlığı ilə qaldı yadımda, necə başladım, necə yazdım, necə bitdi, hələ də anlamıram və əminəm ki, məhz bunu özüm anladığım zaman kitaba çevriləcək. Oradakı iç-içə, yan-yana olan dünyalar, hər şeyin və hamının hər yerdə və hər zaman ola bilməsi, içimizdəki aləmlər, içində olduğumuz aləmlər, reinkarnasiya, ölüm, həyat, müharibə, sevgi, qadın, özüm! Müəllif olaraq özüm də varam o romanda, yazdığım, yaratdığım obrazlarla yanaşı, bir yerdəyəm… - Özünə xas üslubu olan bir yazarsınız. Üslub fərqliliyi hekayə və roman yazarkən təyinedici olurmu? - Bu haqda düşünmürəm. Öncədən heç nəyi təyin eləmirəm, bunu bacarmadığımı deyib etiraf etmək istəyirəm. Məhz öncədən düşünüb-daşınmaq istəyim, bir çox yazarlar kimi öncədən karkas hazırlayıb planlı şəkildə yazmaq cəhdlərim çox geriyə atdı məni, depressiyaya qapıldım, yazmıram, yaza bilmirəm, yaza bilməyəcəm kimi sərsəm bir inamsızlığa sürüklədi ruhumu. Halbuki mənə sadəcə noutbukda təmiz bir səhifə açıb barmaqlarımı klaviaturanın üzərində gəzdirmək gərək idi, bunu çox gec başa düşdüm. - Ümumiyyətlə, Cavidan necə yazır? Yazı mətbəxinə girməyimizə icazə verirsiniz? - Ağ-qara bir xronika kimi, bir qədər Şərqi Avropa ruhuna yaxın. Amma Cavidan çox tənbəldir. Çox az yazır. Çünki bir saat yarıma düz on səhifə hazır mətn alınır onda, məhz bu arxayınlıq da imkan vermir daha çox işləməyinə. O, bilir ki, hər bir mətn üçün ayrıca musiqi fonu olmalıdır və həmin musiqini tapıb qulaqcıqlarda yüksək səslə dinləyə-dinləyə başlayır yazmağa. Düşünmədən, plan qurmadan, bir cümlə o tərəfə nə yazacağını belə bilmədən. Deyim Sizə, «İsmin yeddinci halı»nı əsasən «Manqa» rok qrupunu, Portuqaliya hissəsində Şakiranı, «Namə»də əsasən «Ave Mariya»nı və Teomanı dinləmişdi, Məhsəti haqqında romanı isə Fərqanə Qasımovanın muğamlarına büründü. Musiqi fonu vacibdir onun üçün, amma nəsrdə! Şeir yazanda dinləmir, özü nəsə zümzümə edir və bu fonda da yazır. Elə bu müsahibəni də Laleh adlı qızın «Snö» mahnısını dinləyərək hazırlayıram. - Əsasən hadisələrdən ibarət olan romanlarda psixoloji təhlillər vermək bir qədər çətin olur. Belə olanda siz hansı vasitələrdən istifadə edirsiniz? - Ən adi bir dialoqda da situasiyanın psixoloji əhvalını vermək olar, ya o hadisələrin içində obrazların xırdaca jestləri, gözlənilməz hərəkəti bütün mahiyyəti aça bilər, hər şey yazının nə dərəcədə yazıçıya görünməsindən asılıdır, özünün görə bilmədiyini başqalarına göstərə bilməzsən axı. - Mətn-yazar-oxucu arasındakı dinamik əlaqədən yola çıxaraq Cavidanın yazdıqlarını necə oxumalıyıq? - Sadəcə uzaqda yaşayan, heç vaxt yaxında olmayan və olmayacaq bir tanımadığınız müəllifin ilk fədə gördüyünüz əsərini oxuyurmuşsunuz kimi. - Hazırda nə yazırsınız? - «Cəhənnəmdə bitən çiçək» romanımı yenidən nəzərdən keçirirəm, bəzi xırda redaktə və korrektələr edirəm, bir də şərti adı «Bakı 96″ olan romanına başlamışam. - Bir də eşitdiyimizə görə Türkiyə nəşriyyatlarından biri ilə əlaqə yaratmısınız. Bir az da bu barədə oxucularımıza məlumat verərdiniz. - Bəli, elə «Cəhənnəmdə bitən çiçək» üçün sifarişi İstanbuldan almışdım, «Bakı 96″ da eyni nəşriyyat üçün yazılır, sifariş olaraq. Söhbətləşdi: Oktay Hacımusalı