POTRET YAZILARIMDAN - 1

ONU XANIMI YARATDI

Demək olar ki, hamının həyatında bir qırılma nöqtəsi, o zamana kimi alışılan axışın tərsinə çevrildiyi ya da gurhagur axan dağ çayının birdən birə yön dəyişdirməsi kimi yön dəyişdirdiyi, zamanın onun üçün müəyyən etdiyi yoldan çıxaraq əvvəlcədən ağlına belə gəlməyəcək xatirələrə dalıb getdiyi bir an ya da anlar var.

Hər zaman Stepan Kinqlə müqayisə olunan və ədəbiyyatın qorxu meşəliklərinə istəklə dalan oxucuları iki yerə olduqca ustalıqla parçalayan Dean Rey Kuntzun həyatında da belə bir mövcud olduğunu düşünsək bu heç şübhəsiz ki, onun bir neçə il sonra evlənəcəyi Gerda ilə tanış olduğu an olmalıdır...

Ancaq onu daha yaxşı tanımaq üçün ilk əvvəl gərək Gerda ilə tanış olmamışdan əvvəl nə ilə məşğul olduğuna diqqət etməliyik. Keçirdiyi çətin günlərin izlərinin üzünə yapışmasına mane olmağa çalışan balaca bir uşaq ikən Gerdanın şəfqətinə məhkum olduğu o ilk dövrlərdən...

Pensilvaniyanın dağlıq ərazilərində külək Deanin dünyaya 1945 – ci ildə dünyaya gəldiyi o balaca evlərinin üstündən də eyni sürətlə əsib keçməkdə idi... Anası həyatının böyük bir hissəsini yataqda keçirmiş yatalaq bir qadın, atası isə sonradan ruhi xəstəliyə düçar olacaq bir alkoqolik idi çünki... Kuntzgilin evlərindən həmişə içki və dərman iyi gələrdi... Dəhşətli ağrılardan sonra hər gün təkrarlanan uzun – uzun qışqırıq ya da hıçqırıqlardan sonra ev dərin bir səssizliyə bürünərdi...

Qaranlıqda addımlamağı o, hələ çox kiçik yaşlarından öyrənmişdi. Evin hər hansı bir küncdə yıxılıb qalma riski böyük olan atasına dəyməmək və bir az əvvəl sifətinə dəyən şillələrdən sonra duyduğu acıları yalnız yuxu vasitəsi ilə unudan anasını yuxudan oyandırmamaq üçün çox ehtiyatla hərəkət etməli idi...

Dean ruhunda sonradan təmir edilməsi mümkün olmayan, daim həyatı boyu onu kölgə kimi izləyəcək bu şikəst, bu xəstə mühitdə normal bir insan kimi yetişməyi xəyal edirdi. Tənhalıqdan xilas olmaq üçün onun izləyə biləcəyi bir yol var idi sadəcə: yazmaq... Yazmaqla içində olduğu bu xəstə mühitdən azacıq da olsa uzaqlaşmaq... İçindən keçənləri, hiss etdiklərini, dünyaya qarşı duyduğu kini rahat bir şəkildə qusmaq üçün ancaq bir yol seçəbilərdi: yazmaq və yenə də yazmaq...

Ata – anasının bəlkə də tək ortaq fikirdə olduqları məsələ Deanın yazmağa olan həvəsi ilə bağlı idi... Yazmaq onlar üçün heç şübhəsiz çox mənasız bir iş idi, amma yenə də uşağın oxuduğu kitablara verdiyi pulları hesablayanda istər – istəməz onun yazmağının daha doğru olacağını qərara almışdılar.

Onsuz da az olan cib xərcliyindən yığdığı pulları kitaba verən Dean da bu barədə nəsə demək istəyirdi, amma təəssüf ki, heç kim ona qulaq asmaq belə istəmirdi. Təkid etməyinə evdə yeni narazılıqlar başlaya bilərdi, atası içki içərək yenə xəstə anasına əl qaldıra bilərdi, ona görə də Dean susdu. Artıq gizli – gizli mütaliə etməyə, açıq – aşkar yazmağa girişdi.

Səkkiz yaşında olanda artıq özü üçün yeni bir qazanc qapısı açmağa müvəffəq olmuşdu. O, öz qəribə hekayələrini dərc olunan jurnallara satan, balaca olmağına baxmayaraq yazdıqları ilə hamıda özünə qarşı maraq oyadan yazıçı idi artıq! Əslində o, hekayələrinin ona maddi qazanc gətirəcəyini heç düşünmürdü də ilk başlarda, sonralar bir şeyin fərqinə vardı: əgər sən özünə hörmət etməsən heç kim sənə hörmət etməyəcək. Və bu düşüncəsinin sayəsində o, yzaraq bir gün bütün həyatını dəyişdirə biləcəyini, o gün içində yaşadığı dünyadan daha da uzaqlara gedib öz həyatını qura biləcəyini hiss etmişdi.

O, on iki yaşında idi ilk uğurunu qazananda: yazdığı məqalələrdən biri iyirmi beş dollar ve qol saatına layiq görülmüşdü.

Məqalənin mövzusu amerikalı olmağın onun üçün ifadə etdiyi dəyər idi, Dean qol saatını və iyirmi beş dolları ovuclarının arasında sıxa – sıxa düşünürdü ki, görəsən amerikalı olmağın başqa hansı məqamları var və kimsə ona bu məqamları əksik yazdığı üçün irad tutmayacaqdı ki?

Hekayəsinin jurnal və qəzetlərdən nəşr olunmasından sonra əldə etdiyi ikinci ən böyük uğur iyirmi bir yaşında ikən “Atlantik Montli” jurnalının keçirdiyi roman müsabiqəsində birinci yerim tutması oldu.

Həyatının mənası kimi qəbul etdiyi sevgilisi ilə də məhz həmin o illərdə tanış oldu. Dean yaralarla dolu ruhuna təsir etməyi qarşısına məqsəd qoyan və qısa müddətdə buna nail olan bu ilk qadını – Gerda ilə universiteti bitirməyi belə gözləmədən ailə qurdu...

Bütün bunlar real həyatla üz – üzə gəldiyi zamanlarda baş verməkdə idi, 1967 – ci ildə o, özü kimi ruhları zədələnmiş uşaqlara dəstək vermək məqsədi ilə ehtiyacı olan uşaqlara dəstək olan bir qurumun həyata keçirdiyi layihə çərçivəsində psixoloq – müəllim kimi fəaliyyət göstərməyə başladı.

Elə ilk günlərdə dərk etmişdi burda olmağın mənasız olduğunu...Hətta daha da çətini o, burdan getmək istəmirdi... ondan əvvəl burda müəllim kimi çalışanların yaşadığı sıxıntıları və onların tez – tez döyülməsini eşidəndə onsuz da ətrafında olan bu uşaqların etdiyi hərəkətlər nəticəsində gərginləşən ruhu dəfələrlə üsyanın ən son həddinə kimi gəlib çatmış olsa da, lakin Dean yenə də içini bürüyən o hissləri boğmağa nail olmuşdu.

Bu dözə biləcəyi bir sıxıntı deyildi əlbəttə, amma bütün həftə boyunca məktəbdə qeyri – adi şagirdlərlə keçirdiyi saatlardan sonra evə gəlib yazı yazmaq, həftə sonlarında isə tamamən içinə qapanıb sınıq – tökük yaşaya bildiyi o başqa dünyaya keçidlər etmək...

Dean məktəbdəki vəzifəsinə daha çox dözə bilməyəciyini anlayınca bir il sonra istefa ərizəsini yazıb məktəbdən uzaqlaşdı. Yazı yazmaq onsuz da onu çox yorurdu, üstəgəl bir də məktəbdə yaşadıqlarına daha çox dözə bilmirdi.

Bir ucqar yerdə ingilis dili müəllimi kimi işləməyə başladı və daha çox yazmağa vaxtı qalırdı. Amma ona bu zaman da kifayət etmirdi. Kifayət etmirdi beynindəkiləri kağıza köçürmək üçün...

Xanımı Gerda da onun yaşadığı sıxıntıların fərqində idi və bir çıxış yolu fikirləşmişdi bu məsələnin həlli üçün. Dean artıq iki il idi ki, məktəbdə müəllim kimi fəaliyyət göstərirdi. Gerda bir gün onunla ciddi bir məsələ haqqında danışmaq istədiyini bildirmiş və günlərdir ona demək istədiyini bircə anda demişdi: “beş il boyunca sən heç bir iş görmədən ancaq yazacaqsan və mən işləyib evi dolandıracağam.” Və daha sonra əlavə etmişdi: “Əgər bu beş il içərisində uğur qazana bilməsən bir də heç bir zaman uğur qazana bilməyəcəksən.”

Dean xanımının etdiyi o inanılmaz təklifini heç düşünmədən qəbul etdi və qadını onun üçün hır insanın edə bilməyəcəyi bir fədakarlığı etmişdi. Onun “vazkeçilməz” olduğunu bir daha sübut etmişdi. Zatən illər sonra Dean bir əsərində sevginin fədakarlıqdan ayrı tutulmamalı olduğunu bir daha təkrar edəcəkdi...

O zamana kimi məktəbdəki işlərdən fürsət tapdıqca yazdığı ilk tamamlayıb nəşr etdirmişdi Dean, 1968 – ci ildə yazdığı “Ulduzlardan gələn qonaq” romanı idi bu və bu roman bir il sonra qələmə alacağı “Yuxu makinasının çöküşü” adlı romanın muştuluqçusu idi.

Beş il ərzində bir – birindən maraqlı və bəzilərində öz adından istifadə etsə də əsasən gizli imzalarla iyirmidən çox qorxu romanı qələmə aldı.

Həftədə yetmiş saat yazmaq üçün vaxt ayırırdı. Beləcə beş aydan sonra bir romanını bitirir, bu daha çox Gerdanın təəccübünə səbəb olurdu. Gənc qadın yüz illərdir yuxuya getmiş böyük bir vulkanı tək bir hərəkətlə oyandırdığının fərqinə varırdı hər dəfə həyat yoldaşının dünyadan əlini - ətəyini çəkmiş vəziyyətdə yazdığını görəndə...

Beş il başa çatanda Gerdanın həyat yoldaşının işlərinə kömək etməsi üçün işdən çıxması artıq onların ədəbiyyat vasitəsi ilə maddi müüstəqillik əldə etdikləri mənasına gəlirdi. Amma bu daha çox kitab yazmalı olduğuna inandırmışdı onu və aradan illər keçib Dean məşhur bir yazıçı kimi tanınanda yazdığı romanlar barəsində yazılan tənqidi məqalələrə münasibət bildirərkən: “o zamanlar hələ çox gənc olduğuna görə özünütənqid hissindən özünü uzaq tutduğunu və durmadan yazmaq məcburiyyətində olduğunu” bildirəcəkdi.

Bir tərəfdən bəziləri yazdıqlarına güvənmədiyi üçün bu qədər çox gizli imzadan istifadə etdiyini iddia edir, Dean isə bu iddiaları sakit bir təbəssümlə “naşirlərin nəşr siyasəti” kimi dəyərləndirirdi. Onların fikrinə əsaslansaq yazar fərqli bir janrda yazanda istər – istəməz indiyə kimi özü haqqında formalaşmış olan imici zədələməməli idi. Düzdür, Dean Kuntz bu iddiaya çox da inanmadığını deyirdi əslində və bəlkə də elə buna görə də bir neçə fərqli janrda əsərlər qələmə alarkən bu düşüncəni ələ salmaq məqsədi ilə istifadə etdiyi gizli imzalara iti Triksinin də adını əlavə etməyi unutmamış və bir itin prizmasından yazdığı o iki kitabın arxa üz qabığına da itinin şəklini yerləşdirmişdi.

Yetmişinci illər amerikan kinosunun mərkəzi sayılan Kaliforniyaya köçməsi ilə yeni bir həyata öyrəşməyə çalışmaqla keçdi. İlk filmi uşaq istəyən bir kompüterdən bəhs edirdi və bu filmin başrolunda Culia Kristi oynamışdı. MGM tərəfindən çəkilən “İblisin toxumu” adlanan bu filmdə bir qadının kompüterdən hamilə qalması kimi qeyri – məntiqi bir fikir əsas mövzu kimi işlənirdi və bu qeyri - ənənəvi səhnələrlə dolu film televiziya ekranlarında maraqla izlənsə də, kinoteatrlarda özünə kifayət qədər tamaşaçı toplaya bilmədi. Bu da həmin filmin Hollivudun ən baxımsız filmləri siyahısına salınması ilə nəticələndi.

Maraqlı cəhət burasında idi ki, bu janrda çəkilən növbəti filmlərdən biri olan “Şənlik yuvası” filminin ssenariləşdirilməsi, ona uğuru bəxş etdi. Kuntz indiyə qədər əldə etmədiyi uğurlara imza atmağın ləzzətini yaşayırdı. Titrlərində Oven Vest adlı gizli imzadan istifadə olunan bu filmin ssenarisi hazırlananda romanın demək olar ki, sujet xətti tamami ilə dəyişdirilmişdi. Filmin ssenarisi ilə roman sətirləri arasında dünya qədər fərq var idi və bu fərqlər rejissorların inadkarlığı ucbatından baş vermişdi.

Amma Dean öz inadından vaz keçmək istəmirdi və “Şənlik yuvası” adı ilə nəşr etdirdiyi növbəti kitab sözün əsl mənasında bomba kimi partladı. Bir anda bu kitab qəzet səhifələrində ən çox satılan kitablar siyahılarında ən üst sıralarda yerini almışdı. Rejissorlar bir milyondan artıq satılan bu kitabın qopardığı fırtınanın bir balaca sakitləşməyini gözləyib filmin premiyerasının aylar sonraya saxlamaq qərarına gəlsələr də film fərqliliyindən dolayı qətiyyən maraq oyandırmadı, hətta nəinki maraq oyandırmadı, bu adda Hollivudda qazılan yeni bir məzara dəfn olundu.

“Müşahidəçilər” və “Pıçıltılar və sığınacaq” romanlarının ssenarisi əsasında çəkilən filmlərlə yeni – yeni sarsıntılara hazırlanırdı Hollivuddakı məzarlıqlar və çox yaxında onun arxasınca qaçacaq olan rejissorların və produserlərin qoxusunu hiss edən Dean həyat yoldaşı Gerdaya “hər şeyin yoluna girəcəyini” deyirdi inam dolu bir səslə...

Kuntz bu müddət ərzində sadəcə gözləməklə kifayətlənsə də 1980 – ci illərdə artıq o, şöhrətə qovuşmuşdu. Partlayış yaradan kitabın adı isə “Pıçıltılar” idi. Və yazar bu kitabla sözün əsl mənasında uğuru əldə etdi.

Bundan sonra Dean yazdığı üçün satıldı kitabları və təkcə Dean R. Kuntz adı belə qorxu ədəbiyyatı pərəstişkarlarını qıcıqlandırmağa kifayət edirdi. Qorxu Yazarları Birliyinin sədri olduğu zamanlarda əsərləri Stepan Kinqin ya da Con Soulun əsərləri ilə müqayisə edilirdi. Bu müqayisənin şiddətindən başı fırlanırdı qorxu ədəbiyyatı oxucularının...

Haqqında edilən bu qarşılaşdırmalara fikir verməyən yazar “Növbə” romanından sonra yazdığı romanlarından bəhs edərkən həmin romanların otuz səkkiz dilə tərcümə olunduğunu qeyd edir və bununla da onun haqqında danışanlara lazımi cavabı verirdi...

Amma yenə də bu yola çıxdığı zamanlarda olduğu kimi əhvali – ruhiyyəsindən heç nə itirməmişdi, ən sevdiyi yazar olan J. D. Makdonaldın əsərlərini hər dəfə oxuyanda son səhifəyə çatar – çatmaz “Görürsən, Kuntz, səndən də yaxşı yazanlar var imiş...” - deyirdi öz – ğzünə...

Əslində isə o, 2006 – cı ildə hər birini öz adı ilə nəşr etdirdiyi yüzə yaxın roman qələmə almış, yaşadığı əsrin ən məşhur yazarlarından biri kimi qorxu ədəbiyyatına bəlkə də ilk dəfə bu qədər təbii bir şəkildə yerləşdirilmiş insani mövzular və təbiət təsvirləri baxımından özünəməxsus bir yazar idi o.

Kökündən zədələnmiş bir həyat inancla formalaşmışdı Pensilvaniya ərazisində, bir qədər yazılmışdı inanan bir qadının fədakarlığı ilə və bir kişi insanları yaşadıqlarından daha fərqli dünyaların varlığına inandıran hərflərlə kök salmışdı onların şüurlarında. Kök salmışdı torpağın öz bədəninin bürüdüyündən artıq qalan hissələrinə....